ส็อกแส็ก

*ผลงานชิ้นนี้เหมาะกับการดูด้วยคอมพิวเตอร์

1 ตุลาคม 2559

โครงการนิคมอุตสาหกรรมจะนะเริ่มมาจากโครงการเมืองต้นแบบ "สามเหลี่ยมมั่นคง มั่นคั่ง ยั่งยืน" โดยศูนย์อำนวยการบริหารจัดการชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) ต่อมาคณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบในวันที่ 4 ตุลาคม 2559

2 พฤษภาคม 2562

มีมติคณะรัฐมนตรีขยาย โครงการเมืองต้นแบบและผลักดันอำเภอจะนะ จ.สงขลา เป็น “เมืองต้นแบบอุตสาหกรรม ก้าวหน้าแห่งอนาคต” ในวันที่ 7 พฤษภาคม 2562 และได้อนุมัติงบลงทุน 18,680 ล้านบาท โดยมีศอ.บต. เป็นผู้ขับเคลื่อนโครงการ ขณะที่ผู้ลงทุนหลักคือสองบริษัทเอกชน ได้แก่ TPIPP และ IRPC

3 พฤษภาคม 2562

มีเสียงคัดค้านโครงการนิคมอุตสาหกรรมจะนะจากคนในพื้นที่ เนื่องจากเกรงว่าจะสร้างมลพิษต่อสิ่งแวดล้อม ทะเล และวิถีชีวิตของคนในชุมชน โดยมี "เครือข่ายจะนะรักษ์ถิ่น" ซึ่งนำโดยไครียะห์ ระหมันยะ เยาวชนจากชุมชนบ้านสวนกง อำเภอจะนะ และคนในพื้นที่ ร่วมกันเคลื่อนไหวคัดค้าน ในวันที่ 11 พฤษภาคม 2563 เครือข่ายจะนะรักษ์ถิ่นเดินทางไปยื่นหนังสือที่ศาลากลางจังหวัดสงขลา เพื่อเรียกร้องให้ยกเลิกการจัดเวทีประชุมรับฟังความคิดเห็นที่จะเกิดขึ้นในวันที่ 13-20 พฤษภาคม 2563 แต่เนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ทำให้การรับฟังความคิดเห็นถูกเลื่อนออกไปเป็นเดือนกรกฎาคม

สิงหาคม 2563

18 สิงหาคม 2563 ครม. มีมติรับทราบผลการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับโครงการนิคมอุตสาหกรรมจะนะ และมีคำสั่งให้กรมโยธาธิการและผังเมืองเร่งแก้ไขผังเมืองให้สอดคล้องกับความต้องการของประชาชนในพื้นที่

กันยายน 2563

ต่อมาในวันที่ 28 กันยายน 2563 คณะกรรมการผังเมืองรวมจังหวัดสงขลามีมติเห็นชอบให้เปลี่ยนผังเมืองบางส่วนของอำเภอจะนะ จากพื้นที่สีเขียว/สีเขียวอ่อน ซึ่งเป็นพื้นที่เกษตรกรรม เป็นพื้นที่สีม่วง ซึ่งเป็นพื้นที่สำหรับอุตสาหกรรม เพื่อรองรับโครงการเมืองอุตสาหกรรมจะนะ

ธันวาคม 2563

ชาวบ้านเดินทางกลับมาที่กรุงเทพฯ และชุมนุมหน้าทำเนียบรัฐบาลในเดือนธันวาคมปี 2563 เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลระงับโครงการนิคมอุตสาหกรรมจะนะ และได้อ่านแถลงการณ์ในวันที่ 10 ธันวาคม 2563 ซึ่งประกอบด้วยข้อเรียกร้อง 3 ข้อ

หลังจากการชุมนุมต่อเนื่องหลายวัน รัฐบาลได้ส่งตัวแทนมาพูดคุยกับกลุ่มผู้ชุมนุม ต่อมาเรื่องนี้ได้ถูกนำเข้าสู่ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี ซึ่งมีมติให้ชะลอเรื่องการพิจารณาแก้ไขผังเมืองออกไปก่อน และตั้งคณะกรรมการขึ้นมาศึกษาผลกระทบของโครงการนิคมอุตสาหกรรมจะนะ โดยมีการลงนามในบันทึกข้อตกลงผลการเจรจาการแก้ไขปัญหาระหว่างตัวแทนรัฐบาลและเครือข่ายจะนะรักษ์ถิ่น

6 ธันวาคม 2564

เครือข่ายจะนะรักษ์ถิ่นเดินทางขึ้นกรุงเทพฯ เพื่อ "ทวงสัญญา" ที่รัฐบาลได้ให้ไว้ ที่หน้าทำเนียบรัฐบาล แต่ในเวลาประมาณ 21.00 น. ตำรวจควบคุมฝูงชนนำกำลังเข้าสลายการชุมนุม มีการจับกุมผู้ชุมนุมประมาณ 50 คนขึ้นรถผู้ต้องขัง ก่อนนำไปคุมตัวไว้ที่สโมสรตำรวจ ถนนวิภาวดีรังสิต และได้รับการปล่อยตัวในวันรุ่งขึ้น ภายหลังได้รับการปล่อยตัว กลุ่มผู้ชุมนุมได้ปักหลักชุมนุมค้างคืนที่หน้าองค์การสหประชาชาติ บริเวณถนนราชดำเนินนอก

13 ธันวาคม 2564

เดินเท้าไปที่หน้าทำเนียบรัฐบาล เรียกร้องให้รัฐบาลรักษาสัญญาที่ได้ให้ไว้ ในการตรวจสอบความโปร่งใสของ ศอ.บต. จัดให้มีการศึกษาผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม และต้องยุติการดำเนินการทั้งหมดไว้ก่อนจนกว่าจะดำเนินการตามข้อ 1 และ 2 แล้วเสร็จ นอกจากนี้ยังเรียกร้องให้รัฐบาลยุติการดำเนินคดีกับเครือข่ายจะนะรักษ์ถิ่นทั้ง 37 คน

14 ธันวาคม 2564

คณะรัฐมนตรีมีมติชะลอโครงการนิคมฯจะนะ ไว้ก่อน เพื่อรอทำการประเมินสิ่งแวดล้อมระดับยุทธศาสตร์ (SEA) ซึ่งจะมีผลให้หยุดเวทีรับฟังความคิดเห็นในภาคใต้ทั้งหมดทันที จนกว่าผลการประเมินสิ่งแวดล้อมจะแล้วเสร็จ คดีวันที่ 6 ธ.ค. 64 อัยการมีความเห็นสั่งไม่ฟ้องผู้ต้องหาทั้ง 37 คน

ไทม์ไลน์จะนะ

นักรบผ้าถุง

เป็นหนึ่งในกลุ่มชาวบ้านที่ถูกสลายการชุมนุมเมื่อวันที่ 6 ธ.ค. 64

ปัจจุบันเป็นนักวิจัยไทบ้าน ทำวิจัยเรื่องนิเวศวิทยาของชาวประมงพื้นบ้านบริเวณชายฝั่งทะเลจะนะ จังหวัดสงขลา

ศึกษาชุมชนชาวประมงพื้นบ้านบ้านปากบางและบ้านบ่อโชน ตำบลสะกอม อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา เริ่มดำเนินการตั้งแต่เดือนมิถุนายน 2566 โดยใช้แนวคิดความรู้ท้องถิ่นด้านสิ่งแวดล้อมเชิง วัฒนธรรม (traditional ecological knowledge) และแนวคิดเศรษฐกิจเชิงศีลธรรม (moral economy) เข้าช่วยในการเก็บและวิเคราะห์ข้อมูล

ทะเลจะนะมีสัตว์น้ำกี่ชนิด ?

257

267

277

บ้านปากบางและบ้านบ่อโชนเป็นชุมชนที่มีคลองไหลลงสู่อ่าวไทยและเป็นชุมชนที่ติดกับชายฝั่งทะเลอ่าวไทย เป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่มีความอุดมสมบูรณ์ มีระบบนิเวศทั้งหมด 11 ระบบนิเวศ ได้แก่ คลอง ป่าชาย เลน เกาะ โคกตลิ่ง หาดทราย ริมฝั่ง สันดอน หาดนอก โสดในเกาะ โสดนอกเกาะ สันดอนทราย ชาวประมง พื้นบ้านจะรู้เกี่ยวกับสภาพพื้นที่และมีความรู้ว่าในแต่ละพื้นที่มีสัตว์น้ำอะไรบ้างและใช้เครื่องมือชนิดใดในการจับ

ระบบนิเวศ

กุ้ง

บริเวณชายฝั่งทะเลจะนะพบพันธุ์กุ้งมี 22 ชนิด โดยมีการแบ่งออกเป็นระบบนิเวศ ที่พบพันธุ์กุ้ง ได้แก่ คลอง 5 ชนิด หาดทราย 2 ชนิด ทะเลน้ำตื้น 8 ชนิด ทะเลน้ำลึก 8 ชนิด โขดหิน-ปะการัง 3 ชนิด ซึ่งพันธุ์กุ้งแต่ละชนิดอาจมีอยู่ได้หลายระบบนิเวศ และมีการใช้ประโยชน์จากพันธุ์กุ้ง ได้แก่ อาหาร 20 ชนิด เศรษฐกิจ 20 ชนิด และทำเหยื่อจับสัตว์น้ำอื่นๆ 1 ชนิด

หอย

มีชนิดพันธุ์หอยจำนวน 65 ชนิด โดยมีการแบ่งเป็นระบบนิเวศที่พบพันธุ์หอย ได้แก่ คลอง 4 ชนิด หาดทราย 11 ชนิด ทะเลน้ำตื้น 14 ชนิด ทะเล น้ำลึก 42 ชนิด สันทราย 2 ชนิด โขดหินปะการัง 4 ชนิด และอื่นๆ 5 ชนิด ซึ่งชนิดพันธุ์หอยบริเวณชายฝั่งทะเลจะ นะมีการใช้ประโยชน์ ได้แก่ อาหาร 37 ชนิด เศรษฐกิจ 19 ชนิด ทำเหยื่อจับสัตว์ 1 ชนิด ของที่ระลึก 10 ชนิด อื่นๆ (ไม่ใช้ประโยชน์) 17 ชนิด

ปู

พันธุ์ปูมี 32 ชนิด โดยมีการแบ่งออกเป็นระบบนิเวศที่ พบพันธุ์ปู ได้แก่ คลอง 5 ชนิด หาดทราย 3 ชนิด ทะเลน้ำตื้น 9 ชนิด ทะเลน้ำลึก 19 ชนิด สันทราย 1 ชนิด โขด หิน-ปะการัง 1 ชนิด และอื่นๆ 4 ชนิด ซึ่งพันธุ์ปูแต่ละชนิดอาจมีอยู่ได้หลายระบบนิเวศ และมีการใช้ประโยชน์จาก พันธุ์ปู ได้แก่ อาหาร 12 ชนิด เศรษฐกิจ 10 ชนิด ปุ๋ย 10 ชนิด และอื่นๆ 10 ชนิด

ปลา

มีพันธุ์ปลาจำนวน 126 ชนิด มีรายละเอียด ดังนี้ พบว่าจะมีการเรียกชื่อที่เป็นภาษาท้องถิ่นเฉพาะ ซึ่งแต่ละพื้นที่จะมีชื่อเรียกพันธุ์ปลาที่แตกต่างกันออกไป โดย ชาวประมงพื้นบ้านนั้นจะมีประสบการณ์ความรู้เรื่องพันธุ์ปลาที่สั่งสมมาจากบรรพบุรุษ และพบพันธุ์ปลาบริเวณ คลองและบริเวณชายฝั่งทะเลจะนะ 126 ชนิด โดยมีการแบ่งออกเป็นระบบนิเวศที่พบพันธุ์ปลา ได้แก่คลอง 33 ชนิด หาดทราย 1 ชนิด ทะเลน้ำตื้น 54 ชนิด ทะเลน้ำลึก 52 ชนิด สันทราย 3 ชนิด โขดหิน-ปะการัง 46 ชนิด ซึ่ง พันธุ์ปลาแต่ละชนิดอาจมีการอยู่ได้ในหลายระบบนิเวศ และชาวประมงพื้นบ้านมีการใช้ประโยชน์จากพันธุ์ปลา ได้แก่ การใช้ประโยชน์ด้านอาหาร 113 ชนิด ด้านเศรษฐกิจ 96 ชนิด และในด้านอื่นๆ 12 ชนิด

หมึก

มีชนิดพันธุ์หมึกจำนวน 5 ชนิด โดยมี การแบ่งเป็นระบบนิเวศที่พบพันธุ์หมึก ได้แก่ ทะเลน้ำตื้น 1 ชนิด ทะเลน้ำลึก 4 ชนิด ซึ่งชนิดพันธุ์หมึกบริเวณ ชายฝั่งทะเลจะนะ มีการใช้ประโยชน์ ได้แก่ อาหาร 5 ชนิด เศรษฐกิจ 5 ชนิด

อื่น ๆ

มีสัตว์น้ำที่สำคัญอีกจำนวน 17 ชนิด โดยมีการแบ่งเป็นระบบนิเวศที่พบพันธุ์สัตว์น้ำสำคัญอื่น ๆ ได้แก่ ทะเลน้ำตื้น 9 ชนิด ทะเลน้ำลึก 12 ชนิด โขดหิน ปะการัง 4 ชนิด ซึ่งชนิดพันธุ์สัตว์น้ำสำคัญอื่น ๆ บริเวณชายฝั่งทะเลจะนะมีการใช้ประโยชน์ ได้แก่ อาหาร 2 ชนิด เศรษฐกิจ 1 ชนิด ทำเหยื่อจับสัตว์ 1 ชนิด ของที่ระลึก 1 ชนิด อื่น ๆ (ไม่ใช้ประโยชน์) 11 ชนิด

ระบบเศรษฐกิจของประมงพื้นบ้าน

ชุมชนบ้านปากบางบ่อโชนเป็นชุมชนที่มีศีลธรรม อันเป็นผลจากความเชื่อทางศาสนาอิสลาม ซึ่งมีอิทธิพลต่อการสร้างโลกทัศน์ของชาวประมง และศาสนาอิสลามเป็นแนวคิดที่สำคัญที่สุดในชุมชน ภายใต้บริบทการแลกเปลี่ยนช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ในลักษณะของเศรษฐกิจเชิงศีลธรรมเป็นพื้นฐานในด้านเศรษฐกิจชุมชนภายในชุมชนบ้านปากบางบ่อโชน เศรษฐกิจแบบตลาดภายในชุมชน แบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ

Water resources, Urban design, Land lot, Terrestrial plant, Property, Ecoregion, Map, World, Slope, Font

ส็อกแส็ก

อาชีพต่อเนื่องจากอาชีพประมง

เป็นนิยามของอาชีพกลุ่มเปราะบาง ที่หาเลี้ยงชีพโดยการปลดสัตว์น้ำจากอวนแหของเรือประมงพื้นบ้านที่จับได้ในแต่ละวัน ซึ่งนอกจากจะปลดสัตว์น้ำเศรษฐกิจที่นำไปขายได้แล้ว ยังต้องปลดเหล่าขยะที่ติดมาพร้อมอวนด้วย นี่จึงถูกนิยามว่าเป็นอาชีพส็อกแส็ก หรือการทำอะไรเล็ก ๆ น้อย ๆ

15 ครัวเรือน มีอาชีพปลดส็อกแส็ก ในพื้นที่บ้านปากบาง ต.สะกอม อ.จะนะ จ.สงขลา

100-500 บาท คือรายได้เฉลี่ยต่อวัน ของคนปลดส็อกแส็กเรือเล็ก มีงานตลอดทั้งปี เพราะชาวประมงวางอวนปูตลอดทั้งปี

ข้อมูลในพื้นที่ บ้านปากบางและบ้านบ่อโชน ต.สะกอม อ.จะนะ จ.สงขลา

เปลี่ยนส็อกแส็กเป็นซีเมนต์

เมนูส็อกแส็ก

ส็อกแส็ก

นิทรรศการส็อกแส็ก

ส็อกแส็กเป็นอะไรได้บ้าง

เปลี่ยนส็อกแส็กเป็นซีเมนต์

เมนูส็อกแส็ก

ศิลปะจากรอยยิ้มของปู

นิทรรศการส็อกแส็ก

ศิลปะฉบับชาวบ้าน เผยโฉมกลางเมืองหาดใหญ่ ชวนเข้าใจชุมชน

กลุ่มนักรบผ้าถุงกำลังแนะนำการปลดส็อกแส็ก ให้กับผู้เยี่ยมชมนิทรรศการ

“อยากให้คนภายนอกรู้ถึงศักยภาพของทรัพยากรของพวกเราที่มีอยู่จริง อย่างส็อกแส็ก เราก็เอามาล้าง มาทำให้สวยงาม ทำโมบาย ทำพวงกุญแจ ทำปุ๋ย และนี่เป็นอีกเรื่องที่ดีที่มี ปาล์มกับโจ (ทีมดีไซน์เนอร์สตูดิโอนิ้วแดง) เข้ามาช่วยยกระดับพวกเรา ให้มากกว่าการปลดส็อกแส็ก”

เจ๊ะเซ๊าะ หนุดทอง ประมงพื้นบ้านชุมชนปากบาง ต.สะกอม อ.จะนะ จ.สงขลา

รู้จักนักรบผ้าถุงให้มากกว่านี้

สัมผัสวิถีประมงพื้นบ้านจะนะ

Facial expression, Social group, Smile, Photograph, Product, Green, Organ, Wheel, Tire, Happy

สำนักเครือข่ายและการมีส่วนร่วมสาธารณะ ไทยพีบีเอส

ขอขอบคุณข้อมูลจากนักวิจัยไทบ้าน นักรบผ้าถุง เครือข่ายประมงพื้นบ้าน

ภาพถ่าย : ปุณรดา คชรัตน์

เพจนักรบผ้าถุง

เรียบเรียงเนื้อหา : แลต๊ะแลใต้

ผลิต : โครงการห้องทดลองปัญญารวมหมู่